2022 Síða 8

Of hraður akstur

Rannsóknarnefnd samgönguslysa hefur oft áður fjallað um hraðakstur og afleiðingar hans í skýrslum sínum. Of hraður akstur er ein af algengustu ástæðum banaslysa í umferðinni og ítrekar nefndin mikilvægi þess að ökumenn aki eigi hraðar en hámarkshraði og aðstæður leyfa. Bendir nefndin sérstaklega á 2. mgr. 36. gr. umferðarlaga nr. 77 frá 2019 þar sem lögð er sérstök skylda á ökumenn að aka nægilega hægt miðað við aðstæður við blindhæð eða annars staðar þar sem vegsýn er skert.

Þegar ekið er um vegi þar sem eru viðvörunarmerki um fleiri en eina hættu þarf að gæta sérstakrar varúðar. Þetta á sérstaklega við þegar hæðótt landslag birgir sýn og við einbreiðar brýr.

Aðgæsla við framúrakstur

Brýnt er að ökumenn sýni fyllstu aðgæslu við framúrakstur. Bendir nefndin á að í 23. gr. umferðarlaga nr. 77/2019 er kveðið á um að ökumaður, sem ætlar fram úr ökutæki, skuli ganga úr skugga um að það sé unnt án hættu, að akrein sú sem nota á til framúraksturs sé án umferðar á móti á nægilega löngum kafla og að ekki sé annað er hindri framúrakstur. Sambærilegt ákvæði var í umferðarlögum nr. 50/1987.

Hraðakstur

Rannsóknarnefnd samgönguslysa hefur áður fjallað um hraðakstur og afleiðingar hans í skýrslum sínum. Of hraður akstur er ein af algengustu orsökum banaslysa í umferðinni og ítrekar nefndin mikilvægi þess að ökumenn virði lögboðinn hámarkshraða og aðstæður hverju sinni.

Endurskinsmerki, ljós eða fatnaður

Endurskinsmerki og sýnileikafatnaður eru lykilatriði þegar dimmt er og lítið skyggni. Á þeim stað er slysið varð er vegurinn óupplýstur þjóðvegur í dreifbýli og gekk maðurinn sem lést í slysinu dökklæddur á veginum með bakið í aksturstefnu akreinarinnar og án endurskinsmerkja.

Í 1. mgr. 15. gr. umferðarlaga nr. 77 frá 2019 kemur fram að ef ekki er fyrir hendi sérstakur gangstígur eða vegöxl má ganga eftir akbraut en að jafnaði skal gengið við vinstri vegbrún miðað við gönguátt. Með því að ganga á móti umferðinni í vegkanti á gangandi vegfarandi auðveldara með að greina aðkomandi farartæki og þá lýsa á móti til að vekja á sér athygli.

Ökumaður á þjóðvegahraða ferðast um 25 metra á hverri sekúndu (90 km/klst). Líklegt er að ökumaður sé um 1-3 sekúndur að hefja hemlun eftir að óvænt hætta skapast og fer ökutækið því um 25-75 metra eftir að hættu verður vart þar til hemlun hefst. Rannsóknarnefnd samgönguslysa, RNSA, minnir á að gangandi vegfarendur ættu ávallt að bera skýr endurskinsmerki við göngu í myrkri, en þau auka sýnileika fyrir ökumönnum um marga tugi metra og gefa því ökumönnum meiri möguleika á því að bregðast við tímanlega. Ljósgeisli aðalljósa bifreiða og bifhjóla lýsir niður á veginn. Því er ráðlegt að vera einnig með endurskin við öklahæð eða neðst á kálfa því sú staðsetning kemur fyrr inn í ljósgeisla aðalljósa bifreiða en endurskin á efri hluta líkamans.

Aksturshraði, ökuljós og skyggni

Nauðsynlegt er að allir vegfarendur geri sér grein fyrir áhrifum myrkurs og bleytu á sýn ökumanna.  Rigning og myrkur skerða útsýn ökumanna. Bleyta á rúðum takmarkar útsýn, regndropar dreifa og endurkasta ljósi. Blautur vegur endurkastar minna ljósi en þurr vegur og verður dekkri í myrkri, endurskin frá vegmerkingum minnkar í bleytu, sérstaklega ef þær eru undir yfirborði vatns. Í vatnsaustri setjast einnig óhreinindi á ljós bifreiða og draga úr birtu frá þeim. 

Í reglugerð um gerð og búnað ökutækja segir að há ljós skuli lýsa a.m.k. 100 m fram á veginn og lág ljós skuli lýsa a.m.k. 40 m fram á veginn.  Viðmiðunar stöðvunarvegalengd við veghönnun skv. Veghönnunarreglum Vegagerðarinnar er u.þ.b. 150 m fyrir 90 km/klst hraða[1]. Þegar lág ljós eru notuð í myrkri og rigningu ná þau ekki að lýsa upp nauðsynlega stöðvunarvegalengd fyrir 90 km/klst. Við sambærilegar aðstæður og voru í þessu slysi er nauðsynlegt fyrir ökumenn að draga úr aksturshraða, jafnvel þó hái geislinn sé notaður.

RNSA brýnir fyrir ökumönnum að nauðsynlegt er að draga úr aksturshraða í dimmu veðri og enn frekar þegar vegur er einnig blautur, til þess að tryggja nægilega sjónvegalengd þannig að ökumaður hafi möguleika á að bregðast við og stöðva ökutæki ef hætta skapast.

[1] Tafla 3.6.2-2, stöðvunarvegalengd í dreifbýli. Veghönnunarreglur Vegagerðarinnar, kafli 3, vegferill.

Svefn og þreyta

Ökumaður sem finnur fyrir áhrifum þreytu eða syfju á að taka sér hvíld eða hætta akstri. Rannsóknir Rannsóknarnefndar samgönguslysa hafa sýnt að svefn og þreyta eru meðal helstu orsaka banaslysa í umferðinni. Því er brýnt að ökumenn forðist að aka þreyttir. Margar rannsóknir hafa sýnt að þreyta skerðir aksturshæfni sem og að hætta er á að þreyttur ökumaður dotti eða jafnvel sofni undir stýri. Eins ættu allir að vera á verði og gera athugasemdir við ferðaáætlanir vina og ættingja ef sýnt er að þær geri ekki ráð fyrir nægjanlegri hvíld ökumanns.

Notkun öryggisbelta

Tveir farþegar í aftursæti bifreiðarinnar í þessu slysi voru sennilega ekki spenntir í öryggisbelti. Þeir köstuðust báðir út úr bifreiðinni í veltunni, slösuðust lífshættulega og annar þeirra lést af völdum áverka sem af slysinu hlutust. RNSA telur mikilvægt að brýna fyrir ökumönnum og farþegum að nota ávallt bílbelti, hvort sem verið er að fara styttri eða lengri leiðir. Vanhöld á bílbeltanotkun eru ein af helstu orsökum banaslysa í umferðinni.

Gaumljós fyrir beltanotkun

Í bifreiðinni var gaumljós fyrir beltanotkun ökumanns og farþega. Í öllum beltalásum er rofi sem skynjar hvort belti sé spennt eða ekki. Í farþegasæti fram í er skynjari sem nemur hvort í sætinu sé farþegi en slíkir skynjarar eru yfirleitt ekki til staðar fyrir aftursæti. Hins vegar eru ljós í mælaborði sem sýna hvaða belti í aftursæti eru spennt. Í bifreiðinni sem hér um ræðir eru ljósin lítið áberandi í mælaborðinu milli sætanna. Framleiðendur bifreiða hafa sitt hvorn háttinn á hvernig þessi búnaður er hannaður, en gaumljós getur reynst ökumanni gott hjálpartæki til þess að fylgjast með hvort farþegar séu spenntir í öryggisbelti. Hvetur nefndin ökumenn og eigendur fólksbifreiða til þess að kynna sér hvernig þessi búnaður virkar ef hann er fyrir hendi í þeim bifreiðum sem sérhver hefur til umráða.

Mikilvægt að vera með öryggisbelti rétt spennt

Farþeginn sem lést var með axlarbeltið undir handarkrikanum þegar slysið varð. Afar mikilvægt er að axlarbeltið liggi yfir brjóstkassa og viðbeini því annars er hætta á að álagið frá beltinu sem myndast við árekstur lendi á kviðarholinu sem getur valdið miklum og lífshættulegum innvortis áverkum eins og  í þessu slysi.

Akstur í miklum vindi

Rannsóknarnefnd samgönguslysa hefur rannsakað 11 banaslys í umferðinni frá árinu 1998 þar sem vindhviða er talin orsakaþáttur. Ökumenn geta dregið úr hættu á því að ökutæki þeirra fjúki til í hvassviðri með því að kynna sér veðuraðstæður og haga akstri eftir þeim. Veggrip skiptir miklu máli þegar vindasamt er og eitt besta ráðið til þess að varna því að missa stjórn á ökutæki í hvassviðri er að draga úr ökuhraða. Stöðugleiki ökutækja eykst þegar dregið er úr ökuhraða og auðveldara er fyrir ökumenn að bregðast við hviðum. Færð, vindhraði, hviður og vindátt á veg skipta miklu máli en einnig stærð, lögun og þyngd ökutækjanna. Létt ökutæki með háan þyngdarpunkt þola minni vindstyrk en þung ökutæki með lægri þyngdarpunkt. Á vef Vegagerðarinnar og á vefnum www.safetravel.is er að finna rauntímaupplýsingar um veður, færð og vindhraða á völdum stöðum og hvetur rannsóknarnefndin ökumenn til að kynna sér þær sem og veðurspár.